Artykuł pochodzi ze strony
Laboratorium Pierwiastków Śladowych BIOMOL-MED
Starość jest tematem starym jak świat, a jednocześnie tematem wiecznie młodym, ponieważ nigdy się nie zestarzeje.
Od niepamiętnych czasów ludzie starają się znaleźć sposób na nieśmiertelność i nie bez przyczyny marzenie to ma odbicie w doktrynach wszystkich systemów religijnych. Poszukiwania cudownych eliksirów mających zapewnić długowieczność lub przynajmniej przedłużyć młodość od zawsze towarzyszyły historii ludzkości. Ponieważ XIX-wieczna rewolucja przemysłowa i rozwój nauki pozwoliły w znaczny sposób wydłużyć przeciętny czas życia Europejczyka, a liczba starych ludzi na świecie rośnie, w ostatnich czasach apetyt na długowieczność nasilił się.
W tych potrzebach i oczekiwaniach, niepokojąco wielu "przedsiębiorczych" ludzi biznesu znalazło swoją szansę zarobienia niemałych pieniędzy, oferując najprzeróżniejsze medykamenty będące ponoć najnowocześniejszymi osiągnięciami nauki w walce ze starością.
W odpowiedzi na to niepokojące zjawisko powstał raport przygotowany i podpisany przez 51 naukowców o międzynarodowej renomie, reprezentujących różne dziedziny wiedzy, którzy doszli do wniosku, że należy zwrócić uwagę społeczeństwa na oszukańcze praktyki. Stwierdzili, że skuteczność produktów sprzedawanych przez kliniki długowieczności i inne instytucje jako środki zapobiegające starzeniu nie została naukowo potwierdzona, a specyfiki te mogą w pewnych sytuacjach zaszkodzić. Każdy, kto dziś twierdzi, że ma środek przeciwko starzeniu, myli się albo kłamie, gdyż żadne zjawisko związane ze starzeniem nie jest wiarygodnym miernikiem jego szybkości. Nie da się ocenić skuteczności zastosowanej terapii.
Aby rozwinąć ten temat, odpowiedzmy sobie najpierw na pytanie, czym jest starość?
Ponieważ starzenie się jest procesem długotrwałym i indywidualnym dla każdego człowieka, trudno jest stworzyć jej uniwersalną i jednoznaczną definicję. Naukowo ujmując to zagadnienie, o starości mówimy wówczas, kiedy naturalne procesy samonaprawcze nie są w stanie przeciwdziałać losowo nagromadzonym uszkodzeniom komórek organizmu. W wyniku tego dochodzi do stopniowego upośledzenia funkcjonowania komórek, tkanek, narządów i układów. Zwiększa się podatność na choroby i pojawiają się charakterystyczne objawy starzenia, jak utrata masy mięśni i kości, wydłużony czas reakcji, pogorszenie ostrości wzroku i słuchu oraz zmniejszenie elastyczności skóry. W wieku podeszłym zwiększa się także podatność na choroby układu krążenia, chorobę Alzheimera, udar mózgu, nowotwory i wiele innych chorób, z którymi zmaga się dzisiejsza medycyna.
Ale czy wyeliminowanie tych chorób uchroni nas przed śmiercią? Otóż nie. Procesy starzenia zachodziłyby nadal, powodując inne choroby i prowadząc nieuchronnie do dalszej degeneracji organizmu. Zgodnie z niezmiennymi prawami przyrody, organizm zaczyna działać na własną zgubę już od chwili powstania. Naturalne starzenie się powinno trwać 100 – 130 lat. Tak długo powinien funkcjonować nasz mózg, od którego zależą wszystkie czynności życiowe. Mózg kończy "dojrzewanie" dopiero w 50 – 60. roku życia. Nasz układ mięśniowy i nerwowy trwa przez całe nasze życie w pierwotnej formie. Wszystkie inne narządy naszego organizmu wymieniają swoje komórki na nowe. Ponieważ informacja genetyczna przenoszona na komórki potomne nie jest pełna; następuje powolna degradacja struktur i funkcji nowych pokoleń komórkowych.
Z wiekiem maleje sprawność mechanizmów biosyntezy. Nasza dieta musi się zmieniać, aby dostarczyć wszystkich niezbędnych składników odżywczych i budulcowych. Choć starzenia nie da się uniknąć, nie jest powiedziane, że nie możemy nic zrobić, aby opóźnić ten proces. Podstawowym celem dzisiejszych badań medycznych i prób zahamowania procesów starzenia powinno być nie tylko przedłużenie życia, ale przede wszystkim okresu dobrego stanu zdrowia. W tym celu prześledźmy dotychczasowe osiągnięcia nauki w wysiłkach oddalenia nieuniknionego.
Ponieważ z wiekiem poziom pewnych hormonów (m.in. melatonina, hormon wzrostu, testosteron i dehydroepiandrosteron DHEA) obniża się, wysunięto na tej podstawie teorię, która zakłada, że procesy starzenia się możemy zahamować, stosując tzw. terapię hormonalną, czyli podawanie pewnych dawek tychże hormonów. Wieloletnie obserwacje pacjentów stosujących terapię hormonalną wykazały, że pomimo zadowalających efektów, zwłaszcza na początku kuracji, wywołuje ona także wiele działań niepożądanych. Wiadomo, że estrogeny podawane kobietom po menopauzie wpływają korzystnie na stan ich zdrowia, lecz niosą także ryzyko wystąpienia raka piersi i powstawania zakrzepów. Terapia hormonalna ma zastosowanie w leczeniu określonych dolegliwości związanych z wiekiem, brak jednak dowodów, by wpływała na szybkość starzenia się.
DIETA NISKOKALORYCZNA
Badania na zwierzętach wykazały ponad wszelką wątpliwość, że dieta z ograniczoną liczbą spożywanych kalorii przedłuża życie i okres sprawności fizycznej, pod warunkiem, że dieta ta zawiera niezbędną do prawidłowego funkcjonowania organizmu ilość substancji odżywczych. Ponadto znacznie ogranicza ryzyko wielu chorób, z rakiem na czele. Wyniki te dotyczą wszystkich badanych gatunków zwierząt. Zatem można wysunąć wniosek, że zmniejszenie liczby przyjmowanych kalorii może przynieść podobne efekty u ludzi. Niewiele jednak osób jest skłonna ograniczać spożycie pokarmów do poziomu mogącego przedłużyć życie. Prowadzone są badania mające na celu odkrycie mechanizmów odpowiedzialnych za zbawienny wpływ niskokalorycznej diety oraz znalezienie czynników pozwalających uzyskać u ludzi ten sam efekt bez zmuszania ich do głodzenia się. Ustalono dotychczas, że w wyniku stosowania diety niskokalorycznej spada produkcja wielu hormonów, które, jak się okazuje, nie sprzyjają zachowaniu młodości (kiedy zaczęto je podawać głodzonym zwierzętom, żyły równie krótko, co pozostałe zwierzęta nie głodzone).
Za prawdziwością tej teorii przemawia także fakt, że ani jedna z pierwszej dziesiątki najbardziej długowiecznych osób nie była otyła.
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA
Chociaż naukowcy różnych dziedzin, prowadzący badania nad procesem starzenia się, nie znaleźli sposobu na jego cofnięcie, to udowodnili, że systematyczna aktywność fizyczna, utrzymywana od młodych lat, w znacznym stopniu hamuje wystąpienie zmian związanych ze starzeniem się i sprzyja zachowaniu zdrowia do późnych lat. Jako przykład mogą tutaj służyć badania przeprowadzone na zjeździe starych roczników Związku Gimnastyków w Marburgu. Przebadano tam 1704 osoby obu płci w wieku 40 – 80 lat, które od młodości uprawiały ćwiczenia fizyczne. Wszyscy badani okazali się pod względem sprawności fizycznej znacznie młodsi od swoich nie ćwiczących rówieśników. Na podstawie tych i podobnych badań wysunięto wniosek, że aktywność fizyczna jest jednym z najskuteczniejszych z dotychczas poznanych środków hamujących proces starzenia się, a ludzie aktywni fizycznie są pogodniejsi, bardziej żywotni i optymistycznie nastawieni do życia.
PODSUMOWANIE
Część naukowców uważa, że prowadzone obecnie badania przyczynią się do opracowania terapii hamujących procesy starzenia się, a wykorzystanie komórek macierzystych pozwoli naprawiać i odmładzać uszkodzone tkanki. Jednak wielu nie podziela tych entuzjastycznych opinii, uważając, że starość jest naturalnym procesem życia człowieka. Jedyne, co dzisiaj może nam zaoferować medycyna, to stwierdzenie, że nie ma cudownych środków przywracających młodość, a to jak długo uda nam się zachować sprawność i zdrowie, w dużej części zależy od nas samych, naszej pogody ducha, sposobu życia i przede wszystkim odżywiania.
Wyniki badań statystycznych wskazują, że nasze społeczeństwo się starzeje. Średnia długość życia powoli rośnie. Niestety, tylko 10% dziewięćdziesięciolatków ma szczęście cieszyć się własnym zdrowiem. Reszta funkcjonuje dzięki osiągnięciom nowoczesnej farmakoterapii. Jak znaleźć się w gronie 90-cioletnich zdrowych szczęśliwców? Wystarczy znać potrzeby żywieniowe własnego organizmu i je właściwie zaspokajać.